Het lymfvatstelsel

Het lymfvatstelsel is een afvoersysteem voor weefselvocht met allerlei stoffen daarin opgelost, o.a. eiwitten en afvalstoffen. Het lymfvocht wordt door lymfvaatjes vervoerd; deze vaatjes bevatten klepjes, zodat het opgenomen lymfvocht niet terug kan stromen. Het vervoer gaat van de kleine vaatjes naar grotere vaten. Lymfklieren werken als filter van bacteriën, virussen en andere afvalstoffen en voornamelijk in de liezen en oksels zijn grotere lymfklieren aanwezig. Na een lang traject komt het lymfvocht in de bloedcirculatie terecht. In een goed functionerend systeem wordt 90% van het vocht via het bloedvatstelsel afgevoerd en gaat de overige 10% via het lymfvatsysteem. Als er lymfklieren verwijderd en/of beschadigd zijn, nemen de naburige vaten het transport in de meeste gevallen over. Als dit niet het geval is, kan dit problemen geven voor de afvoer van het weefselvocht. Hierdoor kan een opeenhoping van vocht ontstaan met als gevolg het dikker worden van een been of arm. Men spreekt hier van lymfoedeem.

Vormen van oedeem

Er bestaan twee vormen van lymfoedeem. De eerste vorm is primair lymfoedeem. Dit is een aangeboren of erfelijke afwijking waarvan de oorzaak onbekend is. De lymfklieren zijn of in meerdere mate aanwezig, maar tevens vergroot waardoor ze niet goed functioneren of juist in mindere mate aanwezig. De afwijking is al bij de geboorte aanwezig, maar het oedeem komt vaak pas op jong volwassen leeftijd tot uiting.

Bij de tweede vorm, secundair lymfoedeem, is de oorzaak wel bekend.

De oorzaken kunnen zijn:

• Lymfkliertoilet: operatie waarbij lymfklieren verwijderd zijn. Het meest voorkomend is een okselkliertoilet na een borstamputatie;
• Verwijdering lymfklieren in het hoofd- halsgebied;
• Operatie, trauma (kneuzing, verstuiking);
• Bestraling;
• Terugkerende ontstekingen of infecties

Lipoedeem

Lipoedeem is een bijzonder vorm van oedeem. Deze aandoening ontstaat doordat vetcellen de lymfvaatjes afknellen, zodat de vochtafvoer belemmerd wordt. Meestal zijn de benen aangedaan, maar soms ook de armen. Lipoedeem bestaat meestal tijdens of na de puberteit onder invloed van hormonen.

Daarnaast zijn er nog verschillende soorten oedeem die worden veroorzaakt door andere factoren, zoals zwangerschapsoedeem, premenstrueel oedeem, oedeem ten gevolge van een afwijking in het aderlijke of slagaderlijke bloedvatstelsel, oedeem t.g.v. hartproblemen.

Behandeling van oedeem door de huidtherapeut

De huidtherapeut heeft verschillende therapieën om oedeem te behandelen.

Manuele lymfdrainage is een massagetechniek waarbij je met zacht pompende bewegingen het fijne netwerk van lymfvaten, dat direct onder de huid ligt, activeert. Zowel primair en secundair lymfoedeem als lipoedeem kan door middel van manuele lymfdrainage behandeld worden.

Lymfapress: Dit apparaat wordt ter ondersteuning van de manuele lymfdrainage gegeven.

Ambulante compressietherapie: is een combinatie van zwachtelen van ledematen door de huidtherapeut en bewegen door de patiënt.

Lymftaping is een techniek met plaktape die wordt gebruikt om gebieden te draineren waar geen ambulante compressie toegepast kan worden.

Aanmeten therapeutisch elastische kous. Aan het eind van een behandelperiode wordt een therapeutisch elastische kous(en) aangemeten. De kous zorgt voor behoud van het verkregen resultaat.

Ademhalings- en bewegingsoefeningen. De huidtherapeut leert u ademhalingsoefeningen aan om zelf de lymfafvloed te stimuleren. Tevens worden er bewegingsoefeningen doorgenomen die u thuis zelf kan uitvoeren.

Wat kunt u zelf doen?

U kunt zelf bepaalde leefregels in acht nemen om proberen te voorkomen dat oedeem ontstaat of verergerd. De huidtherapeut bespreekt met u persoonlijk wat u wel en beter niet kan doen.

1. Vermijd omstandigheden waardoor de afvoer van lymfevocht wordt belemmerd

• Blijf bewegen, maar met mate en aangepast;
• Geen knellende kleding dragen (schoenen, pantykousjes, strakke broeken);
• Geen schoenen met hoge hakken dragen: de spierpompwerking verminderd hierdoor.
• Bij lange vlieg- of busreizen de therapeutisch elastische kousen dragen en geregeld oefeningen doen.