Seksueel misbruik: de ene definitie is de andere niet!
Wat seksueel misbruik is? Dat is toch wel duidelijk, dat weet iedereen. Als een volwassene aan een kind zit, dan is dat seksueel misbruik. Punt. Toch ligt de waarheid genuanceerder dan dat…
Theorie en praktijk
Er zijn veel verschillende manieren om naar seksueel misbruik te kijken. Ook zijn er tal van definities denkbaar voor seksueel misbruik. Veel ellende, met name in de hulpverlening, komt hieruit voort. Want stel je nou voor. Iemand komt bij jou voor hulp met een verhaal. Hij of zij heeft een gebeurtenis ervaren als seksueel misbruik en schakelt jouw hulp in. Maar volgens jouw boekje is dit geen “grensoverschrijdend” geval. Wat nu? Wie heeft er nu gelijk? Ga je deze persoon spiegelen en vertellen dat het wel meevalt, of ga je je boekje te buiten?
Seksueel misbruik vanuit een wisselend perspectief
Of andersom. Stel je voor er komt iemand bij je langs die beslist geen aangifte wilt doen van seksueel misbruik. Als je als hulpverlener dan vooral let op de wettelijke regels en de bewijsbaarheid van het seksueel misbruik, dan praat je volledig langs elkaar heen. Realiseer je dat het begrip en de definitie van seksueel misbruik niet voor iedereen hetzelfde is. Met deze gedachte in het achterhoofd sta je open voor de ervaringen van de ander en kun je de zaak zelf van meerdere kanten bekijken.
De wettelijke definitie van seksueel misbruik
De wet heeft een heel duidelijke en eenduidige definitie van seksueel misbruik:
“Alle seksuele contacten tussen een kind en een volwassene is misbruik en strafbaar”.
Daarbij gaat het om alle handelingen die seksuele bevrediging tot doel hebben, inclusief het maken van foto’s, het betasten, het blootstellen aan (plaatjes van) seksuele handelingen van anderen. De leeftijdsgrens is 16 jaar in Nederland.
Er is maar een klein ‘grijs gebied’ en dat is seksuele handelingen tussen leeftijdsgenootjes, waarbij er geen sprake is van dwang of geweld. Daarbij is een leeftijdsverschil van maximaal een jaar een soort regel.
Alle andere seksuele contacten, ook tussen kinderen onderling is strafbaar. Daarbij zal de rechter ongetwijfeld de leeftijd van de dader in zijn of haar overwegingen meenemen, maar de wet is eenduidig: van kinderen blijf je gewoon af!
De definitie van seksueel misbruik en de hulpverlening
In een hulpverleningstraject kan een andere definitie van seksueel misbruik handig zijn. Voor het slachtoffer of de volwassen overlever van seksueel misbruik kan het verwarrend zijn. Ja, de wet noemt alles wat er gebeurd is seksueel misbruik, maar de ervaring van de aanraking kan gedifferentieerd zijn. Hoe jij het ervaren hebt zou wat mij betreft in de hulpverlening leidend moeten zijn.
Door de meldcode heeft de hulpverlener, binnen zijn of haar organisatie, de verplichting om een stappenplan te volgen, waarbij melding gedaan wordt van (vermoedens van) seksueel misbruik. Daarbij is het wel zaak om de wettelijke definitie van seksueel misbruik te hanteren. Hopelijk wordt door het invoeren van de meldcode een deel van de handelingsverlegenheid van zorgprofessionals doorbroken. Het is immers gemakkelijker om iets te doen, als je een richtlijn hebt voor wát je dan precies moet doen.
De definitie van seksueel misbruik en de persoonlijke ervaring
Waar mensen last van hebben, is veel minder eenduidig dan de wettelijke definitie.
Zo had ik een klant wiens vader vroeger haar anus uitgebreid waste met zeep. Van jongs af aan was dat zo de gewoonte. Dit was voor haar geen misbruik ervaring. Vanaf dat ze 8 jaar was, was haar vader echter ook begonnen met ‘seksuele voorlichting’ in de praktijk. Dit had ze als zeer beschamend ervaren en daar had ze erg veel last van.
Een andere klant vertelde dat ze weinig of geen herinneringen had aan seksueel misbruik, alleen maar een vaag gevoel dat er iets niet klopte. Dit was al vanaf haar babytijd, met vage herinneringen die deden denken aan mogelijk seksueel misbruik. Er was echter één voorval dat haar heel helder voor de geest stond: haar vader had tijdens een feestje ten overstaande van een groep mannen haar oor gelikt. Er werd gelachen en er werden opmerkingen geplaatst. Als ze had gekund had ze op dat moment ter plekke door de grond gezakt. Ten tijde van haar begeleiding, ze was toen 32 jaar, kreeg ze nog steeds een vuurrode kleur van schaamte toen ze het voorval vertelde.
De definitie van seksueel misbruik van daders?
Over daders is nog heel weinig bekend. Wat voor hen de definitie van misbruik is, kan soms volgens de wet, de hulpverleners of de slachtoffers kant noch wal raken.
Zo zijn er daders die ter verdediging aanvoeren dat ze geen misbruik plegen omdat ze geen fysiek geweld gebruikt hebben. Of omdat het kind toestemde, meewerkte of geld en cadeautjes aannam voor de seksuele handelingen. Of zelfs dat het kind koketteerde en seksueel wervend gedrag vertoonde (wat waar kan zijn en daarmee nog geen excuus is om daar misbruik van te maken).
Gelukkig is de wet eenduidig en helder over alle vormen van seksueel contact met minderjarigen.
Waarden en normen omtrent seksualiteit
Wat mij betreft zou er veel meer onderzoek mogen komen naar de beweegredenen van daders van seksueel misbruik. Ik vermoed dat de sleutel tot het voorkomen van seksueel misbruik wel eens deels zou kunnen zitten in het welke waarden en normen omtrent seksualiteit en mannelijkheid we onze kinderen, met name jongens, meegeven.
De definitie van seksueel misbruik voor iedereen anders?
Is de conclusie van dit verhaal dat seksueel misbruik voor iedereen iets anders is? Ik denk deels.
Voor de wet zijn scherpe definities handig en bruikbaar. Ze geven een helder idee over de strafbaarheid van de gepleegde feiten. Voor dat deel werkt de wettelijke definitie dan ook prima. In de hulpverlening ben ik geneigd om de definitie deels af te laten hangen van hoeveel lijdenslast het slachtoffer ervaart.
Daarbij is het wel zaak om je ervan bewust te zijn dat de meeste slachtoffers de neiging hebben om het misbruik te bagatelliseren (en te onderrapporteren), als een onderdeel van hun afweermechanismen. Daar kan het helpen als je de vraag of het seksueel misbruik was van hun persoon afhaalt. ‘Als iemand dit met je dochter zou doen, zou je het dan verontrustend vinden?’. Vaak als je de vraag op deze indirecte manier benadert krijg je een ander antwoord.
Mensen die zelf seksueel misbruikt zijn kunnen zelf bepalen waar zij het meeste last van hebben (gehad). Juist bij seksueel misbruik is het belangrijk dat het slachtoffer zelf de regie terug in handen krijgt.
Reageer op dit bericht